— ΤΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΤΟΥ «Π.Ν.»

* * *

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΕΞ

Ποιήματα για τη γενετήσια πράξη, η νεοελληνική ποίηση έχει να επιδείξει αρκετά. Τα περισσότερα αναπτύσσουν το θέμα τους με έμμεσο, υπαινικτικό ή και αλληγορικό τρόπο. Το ευπρεπές λεξιλόγιο, που αποφεύγει την ωμή κυριολεξία, είναι ο κανόνας. Ακόμη και ο τολμηρός για την εποχή του ομοερωτισμός του Καβάφη είναι διατυπωμένος σε γλώσσα φωνητή, «καθώς πρέπει».

Δεν λείπουν βέβαια οι εξαιρέσεις. Όπως είναι αναμενόμενο, οι περισσότερες κινούνται στον χώρο της σάτιρας. Από τους καιρούς του Αρχίλοχου και του Αριστοφάνη η σάτιρα είναι ο κατ’ εξοχήν χώρος της εκφραστικής ελευθεριότητας και ανεξιγλωσσίας. Τα δημοτικά Γαμοτράγουδα είναι ίσως η πιο γνωστή περίπτωση. Κάποια ποιήματα του Ανδρέα Λασκαράτου ή του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη ανήκουν στην ίδια κατηγορία.

Τέτοια, ελευθερόστομα και κυριολεκτικά, είναι και τα ερωτικά ποιήματα που φιλοξενήσαμε στο Παμπάλαιο Νερό το δεκαήμερο 21-30 Σεπτεμβρίου 2009. 

 

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ ΣΕΣΤΙΝΑ

Αφιέρωμα σε μια σπάνια στην ελληνική γλώσσα και εξαιρετικά απαιτητική μορφή με μεταφράσεις και ποιήματα παλαιότερα αλλά και καινούργια:

 

ΜΝΗΜΗ ΗΛΙΑ ΛΑΓΙΟΥ

Στις 5 Οκτωβρίου 2009 συμπληρώθηκαν τέσσερα χρόνια από την κοίμηση του ΗΛΙΑ ΛΑΓΙΟΥ. Οι “Νέοι Ήχοι στο Παμπάλαιο Νερό” τον θυμήθηκαν αφιερώνοντας μια εβδομάδα στο έργο του. Εκτός σειράς, και ως προοίμιο στο μικρό αυτό αφιέρωμα, προηγήθηκε ένα ποίημα της ΣΟΦΙΑΣ ΚΟΛΟΤΟΥΡΟΥ, in memoriam.

Όλα τα ποιήματα του Ηλία Λάγιου στο «Παμπάλαιο Νερό» ε δ ώ .

 

Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΣΤΙΧΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ

«Σε ό,τι αφορά το μεγάλο κεφάλαιο των στίχων που γράφτηκαν ειδικά για μελοποίηση», σημειώναμε στην εισαγωγή αυτής της ανθολογίας, «το οποίο η επίσημη λογοτεχνική κριτική και ιστοριογραφία μας χρονίως παραγνωρίζει, θέλουμε να υπογραμμίσουμε εμφαντικά τη σημασία του . . . Ειδικά, οι Έλληνες στιχουργοί του Μεταπολέμου, κάποτε κορυφαίοι νεωτερικοί ποιητές οι ίδιοι, συνιστούν κατά κάποιο τρόπο τον ελλείποντα κρίκο που συνδέει όσους σημερινούς ποιητές γράφουν σε παραδοσιακές μορφές με τους προνεωτερικούς ομοτέχνους τους.»

Αρχής γενομένης από τις δύο εβδομάδες που τους αφιερώσαμε, το «Παμπάλαιο Νερό» έως σήμερα αναφέρεται σταθερά στην  τέχνη των Ελλήνων στιχουργών. Αλλά και στο λογοτεχνικό είδος του τραγουδιού, των όχι αναγκαία μελοποιημένων ποιημάτων δηλαδή, που τιτλοφορούνται ή αυτοχαρακτηρίζονται τραγούδια.

Όλα τα τραγούδια, μελοποιημένα και μη, που έχουν ανθολογηθεί έως σήμερα στο «Παμπάλαιο Νερό», βρίσκονται συγκεντρωμένα  ε δ ώ .

 

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΠΑΝΤΟΥΜ

Μετά από δύο εβδομαδιαία αφιερώματα στο παντούμ, τη σπάνια αυτή μορφή που έλκει την καταγωγή της από τη Μαλαισία και την οποία πρωτοεισήγαγε στην ελληνική γλώσσα ο Γιώργος Σεφέρης κατά τον Μεσοπόλεμο, το Παμπάλαιο Νερό έχει συγκεντρώσει αυτή τη στιγμή τη μεγαλύτερη ίσως συλλογή τέτοιων ποιημάτων στην ελληνική γλώσσα. Πρόκειται εν μέρει για ποιήματα γραμμένα ειδικά για την ανθολογία αυτή. Στους φίλους ποιητές που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκλησή μας, και από τη θέση αυτή, τις ευχαριστίες μας.

Όλα τα παντούμ του «Παμπάλαιου Νερού»  ε δ ώ .

 

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ

Για λόγους ιστορικούς προφανείς, ο προβληματισμός για τη γλώσσα είναι διαρκώς παρών στην ελληνική λογοτεχνία των τελευταίων δύο αιώνων. Η εποχή μας, παρά τη γεφύρωση του χάσματος που άνοιξε δυο χιλιάδες χρόνια πριν ο αττικισμός, δεν αποτελεί εξαίρεση. Ζητήματα όπως η σχέση του σημερινού αναγνώστη με τους καθαρολόγους συγγραφείς μας και το μέλλον της ελληνικής σ’ ένα διεθνές περιβάλλον όπου το ειδικό της βάρος ως γλώσσας ελάσσονος βαίνει μειούμενο, τίθενται και στη σημερινή ποίηση με ιδιαίτερη ένταση. Το Παμπάλαιο Νερό ανθολόγησε ορισμένα τέτοια ποιήματα.

 

ΣΑΤΙΡΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

τον Νοέμβριο του 2014, το Π.Ν. είχε την επιμέλεια του Ποιητικού Ανθολογίου της εφημερίδας «Αυγή», σε μια επιλογή σατιρικών ποιημάτων από τις αναρτήσεις του:

 

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΜΜΕΤΡΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ

Στο δοκίμιό του «Το πρόβλημα της μετάφρασης του ελεύθερου στίχου» (2001), ο Νάσος Βαγενάς σημειώνει: «Συγκρίνοντας τις μεταφράσεις των έμμετρων ποιημάτων που γίνονταν κατά τις εποχές της έμμετρης ποίησης (δηλαδή πριν από το 1930) διαπιστώνει κανείς μια ποιητική πτώση της νεότερης μετάφρασης. Οι μεταφράσεις των ‘παραδοσιακών’ έμμετρων ποιημάτων από ‘παραδοσιακούς’ μεταφραστές είναι καλύτερες» (Ποίηση και μετάφραση, Στιγμή 2004). Ο Βαγενάς εντοπίζει την αιτία της πτώσης στην προσκόλληση των νεότερων μεταφραστών στο γράμμα του πρωτότυπου, στην οποία τους οδηγεί μ.ά. η γνώση από μέρους τους μόνο του ελεύθερου στίχου. Καθώς «οι ποιητές και οι μεταφραστές του ελεύθερου στίχου δεν είναι ασκημένοι στο να γράφουν έμμετρο στίχο . . . αδυνατούν ή δυσκολεύονται να προσδιορίσουν κατά τη μετάφραση την εσωτερικότερη προσωδιακή τάξη των ξένων ποιημάτων». Όμως, συμπεραίνει ο συγγραφέας, «δεν μπορεί κανείς να γράψει καλόν ελεύθερο στίχο, αν δεν είναι σε θέση να γράψει καλόν έμμετρο… Ο ελεύθερος στίχος… παρά την ελευθερία που έδωσε στην ποιητική προσωδία, κατέληξε, στην Ελλάδα τουλάχιστον, σε μια μεταφραστική ανελευθερία, αφού περιοριστική είναι στη μετάφραση της ποίησης η προσκόλληση στο γράμμα».

Σήμερα, είμαστε σε θέση να διαπιστώσουμε ότι η κατάσταση έχει μεταβληθεί προς το καλύτερο. Τα τελευταία χρόναια, ένα πλήθος νέων σημαντικών έμμετρων μεταφράσεων ήρθε να προστεθεί σ’ εκείνες που, αραιά ακόμη, είχαν αρχίσει να εμφανίζονται κατά τις δεκαετίες του 1980 και 1990, ενθαρρυμένες και από την νεοφορμαλιστική στροφή.

Όπως σημειώναμε παλαιότερα: «Στον χώρο της λογοτεχνικής μετάφρασης, η ανάκαμψη του έμμετρου λόγου μάς επέτρεψε να δούμε τα έργα αρκετών κλασσικών συγγραφέων με βλέμμα απαλλαγμένο επιτέλους από το άγχος της κυριολεξίας και της κατά λέξιν απόδοσης, που κατατρύχει το μεγαλύτερο μέρος των ποιητικών μεταφράσεων του μοντερνισμού.»

Από την αρχή στο Παμπάλαιο Νερό, δίπλα στα πρωτότυπα ποιήματα, ανθολογούμε ισότιμα και ποιητικές μεταφράσεις, δείγματα από πρόσφατες έμμετρες μεταφράσεις έργων της κλασσικής ελληνικής, λατινικής και νεώτερης ευρωπαϊκής γραμματείας. Κι αυτό γιατί πιστεύουμε ότι την ιστορία της ελληνικής, αλλά και κάθε άλλης, λογοτεχνίας την συν-γράφουν και οι σημαντικοί της μεταφραστές. Για να δειχθεί η δυναμική και το εύρος της διάδοσης που ξαναποκτούν σήμερα οι παραδοσιακές μορφές στη μεταφραστική πράξη, σε μία θεματική εβδομάδα σταχυολογήσαμε λ.χ. αποσπάσματα από ποιήματα όχι μόνο λυρικά, αλλά επικά και δραματικά: 

Όλες οι έμμετρες μεταφράσεις του «Παμπάλαιου Νερού»  ε δ ώ .

 

ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΕΣ ΣΕ ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΟΥΣ ΠΟΙΗΤΕΣ

Ανάμεσα στους ποιητές που το έργο τους θελήσαμε να εξάρουμε, συναντά κανείς τον Μανούσο Φάσση, alter ego του όψιμου όσο και μεγάλου σατιρικού Μανόλη Αναγνωστάκη:

τον Διονύση Καψάλη:

τον Νάσο Βαγενά:

τον Γιώργο Κοροπούλη:

τον Παντελή Μπουκάλα:

τον Τάσο Κόρφη:

τον Ορέστη Αλεξάκη:

τον Δημήτρη Αρμάο:

τον Δ. Ι. Αντωνίου:

τον Άθω Δημουλά:

τον Δημήτρη Κοσμόπουλο:

τον Τ. Κ. Παπατσώνη:

τον Οδυσσέα Ελύτη:

τον Στυλιανό Αλεξίου:

τον Άρη Δικταίο:

τον Ανδρέα Καραντώνη:

τον Μίμη Σουλιώτη:

τον Δημήτρη Π. Παπαδίτσα:

τον Κώστα Τριπολίτη:

τον Γιάννη Ρίτσο:

τον Νίκο Γκάτσο:

τον Νίκο Φωκά:

τον Γιάννη Ευσταθιάδη:

τον Αλέξανδρο Σχινά:

την Παυλίνα Παμπούδη:

τον Βύρωνα Λεοντάρη:

τον Γιώργο Σεφέρη:

τον Στρατή Πασχάλη:

την Τασούλα Καραγεωργίου:

τον Χάρη Ψαρρά:

 

Σχολιάστε